Jāzeps Vītols De grote componist van Letland

Neoromantiek – Impressionisme

terug naar overzicht →→

In de 2^e helft van 19^e eeuw groeit het nationaal besef met aandacht voor oude volksgezangen. Deze gezangen inspireren vele componisten tot bewerking en nieuw werk. Vooral vanaf 1918 als de eerste onafhankelijkheid wordt uitgeroepen.

Veel Letse muziek doet sterk denken aan de Romantiek. Het is moeilijk om in de muziekgeschiedenis neoromantiek goed te definiëren. Er is allerlei discussie over.

Je kunt in Letland niet spreken van de klassieke Romantische vlucht in het verleden. Het is meer een middel tot expressie en behoud van de eigen identiteit en ook de taal.

De eerste persoon aan wie je dan denkt is Jāzeps Vītols. Hij is gelieerd aan “Het Machtig Hoopje in Rusland” (meer info Machtig Hoopje zie wikipedia). Maar hij gaat zijn eigen weg na de eerste onafhankelijkheid van Letland. Je komt ook sferisch impressionistisch werk bij hem tegen.

Wat betreft de daina’s die doorgaans niet gedetailleerd narratief zijn. kan dat ook, zo’n soft focus perspectief.

Hij was een gewaardeerd leerling van Rimsky-Korsakov aan het befaamde Conservatorium van Sint-Petersburg (compositieleer). Hij kwam daar toen hij 17 was. Hij komt uit een Duitstalig onderwijzersgezin in Letland. Hij is geboren op 26 juli 1863 te Valmiera in het noorden van het land.

Toen hij later zelf professor was, was een van zijn latere leerlingen Sergey Prokofiev. Hij was o.a. bevriend met zijn collega’s Aleksandr Glazoenov en Anatoli Ljadov. Hij begon zich pas later te interesseren voor de Letse taal. In 1919 werd hij rector van het door hem gesticht Lets Conservatorium te Riga. Dat is sinds 1958 naar hem vernoemd. Hij was directeur van de Letse opera.vanaf 1918. Hij promootte veel festivals voor volkliederen in heel Letland.

In 1944 bij de Russiche inval vluchtte hij naar Duitsland, waar hij in 1948 overleed in Lübeck. In 1993 werd hij herbegraven in Letland

Rimsky Korsakov stimuleerde zijn leerlingen om een symfony in E te schrijven Zijn eigen 1^e symfonie was oorspronkelijk in e. Vītols schreef zijn symfonie in E mineur in 1886 – 1887 (Later nog een 2^e symfonie) Zijn Peterburgse tijd dus. (Symfonie info www.lmic.lv )

De originele partituur ging verloren en werd gereconstrueerd op basis van een beknoptere pianoversie door Ādolfs Skulte ook een bekend componist uit Letland.

Op Youtube vindt u uitvoeringen van allerlei werk van Jāzeps Vītols ˃>˃

Vītols componeerde veel pianobewerkingen van de oude daina’s, alsook orkestrale fantasieeën op basis van allerlei van deze populaire Letse liederen.

Een mooi voorbeeld van zo’n fantasie is deel 1 van opus 42, dat al het ware een muzikaledialoog is tussen 2 daina’s. Een lieflelijk lied Tumša nakte zaļa zāle

en een elegisch lied Apkārt kalnu gāju.

Tumša nakte zaļa zāle

Zwarte nacht, groen gras

het veulentje gaat naar buiten.

Laimina zorgt voor jou.

alles ligt in je hand.

Mist, mist, het gras is helemaal bedauwd,

en het veulentje is verdwenen.

De mist is weg en ook het nat,

ik heb mijn veulentje weer terug.

Apkārt kalnu gāju

Lied uit de Duitse tijd voor de eeuwen bezetting door Rusland

(Vertaling bij benadering)

Ik liep rond de berg,

En beklom een heuvel;

Ik zag een meisje,

Erbarmelijk huilen.

Wat ben je aan het huilen meisje,

Waar beklaag je je over

Hoe zou ik niet kunnen huilen?

Mijn broertje ging de oorlog in.

De oorlog ging voorbij voor mij

De oorlog bleef niet.

De oorlog was een zwaar leven

Voor iedere zoon van iedere vader.

God nam de moeder weg,

God nam de vader weg

Wat groeide ik prachtig op

met het grote mes van een soldaat.

Je droeg het zwaard met trots

Je hees de vlag

Richting de vijand voor het regiment

En ik drink tranen

Ijskoude winden bliezen

Hardvochtige heren stuurden

Voor het vreemde landje

De wetten van de zee(vaart)

Allerlei variaties van beide songs vindt u op YouTube

Tumša nakte zaļa zāle >>>

Apkārt kalnu gāju >>>